Kayısı, tatlı bir tada ve kadifemsi bir dış yüzeye sahip olgun, altın renkli bir meyvedir ve şeftali, erik ve nektarin ile yakından bağlantılıdır. Bu tatlı meyve, yapraklarını dökebilen ağaçların üzerinde yetişmiş sert çekirdekli bir meyvedir. Kayısılar, belki de günümüz pazarlarında seçim yapabileceğiniz çok fazla meyve olduğu için bazen gözden kaçmaktadır.
M.Ö. 60 yılında Yunanistan’da zaten iyi bilinen kayısı, Yunanlılar tarafından “güneşin altın yumurtası” olarak adlandırılarak Avrupa’ya taşındı. Kayısının günümüzde birincil ticari faaliyetleri, ilk kayısı ağacının 1720’de Virginia’ya gönderildiği Akdeniz ve ABD’dir. Ayrıca bu lezzetli meyve ticari olarak Çin, Yeni Zelanda, Güney Amerika, Rusya, Suriye, İran ve Türkiye’de üretilmektedir.
Kayısı taze yenebilir ve her türlü salata için lezzetli bir ektir. Kuru kayısı, lezzetli ve besleyici ev yapımı tropikal karışım elde etmek için genellikle fındık ve diğer kurutulmuş meyvelerle karıştırılır. Çekirdeğinden yağ üretilen kayısının ticari pazarda ayrı bir yeri vardır. Yapılan incelemelerde, Malatya’da bulunan 9 farklı kayısı çeşidinin çekirdekleri toplu olarak işlendiğinde yaklaşık yüzde 40,23 ila 53,19 oranında yağ verebilmektedir. Numuneler yüzde 70.83’e kadar oleik asit, yüzde 21.96 linoleik asit ve daha az miktarda palmitik ve stearik asit içeriyordu.
Sağlık Açısından Kayısının Faydaları
Taze kayısılarda bol miktarda A vitamini bulunur – yaklaşık 33.6 mikrogram meyve. Bu, sağlıklı cildi korumak ve bazı kanserlere karşı korunmak için gerekli olan güçlü antioksidanlar olan birkaç yararlı karoten içerir.
Kayısı, görme problemlerini önlediği, sağlıklı cildi teşvik ettiği, kansere karşı koruduğu ve vücuttaki serbest radikallerden daha fazla temizlik aktivitesi sağladığı bilinen iyi bir C vitamini kaynağıdır.
Lutein ve beta kriptoksantin gibi kayısılardaki flavonoidler, yaşa bağlı zayıflıkları ve Hastalıkları yavaşlatabilecek kadar yüksek bir faydaya sahiptir. Retina tarafından emilen bir karotenoid olan zeaksantin, sizi maküler dejenerasyona karşı koruyabilecek UV filtrasyonu için koruyucu işlevler sağlar.
Kayısı, kalp hastalığı riskinizi azaltmaya yardımcı olabilecek fenollerle zenginleştirilirken, bu meyvelerdeki diyet lifi sisteminizi pürüzsüz tutar. Dahası, potasyum hücre ve vücut sıvılarında kalp atış hızınızı ve kan basıncınızı düzenlemeye yardımcı olan bileşikler sağlar.
Bu faydalarına rağmen, kayısıların (diğer birçok meyve gibi) aşırı miktarda alındığında sağlığınıza zarar verebilecek fruktoz içerdiğini unutmayın. Özellikle insülin direnci ile mücadele ediyorsanız, alımınızı azalttığınızdan emin olun. Kayısının, kalori değeri ve diğer besin değerleri hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki tabloya göz atın.
Kayısı Üzerine Yapılan Bilimsel Çalışmalar
Japon kayısısından elde edilen bir ekstraktın kolon kanseri hücre dizisine olan etkilerini araştırmak için bir çalışma başlatıldı. Bilim adamları, ekstrenin kötü huylu hücrelerin büyümesini ve çoğalmasını kontrol ederek kendi kendini yok etmesine neden olduğu sonucuna vardı.
Çok sayıda çalışma, meyve ve sebzelerin antioksidan yetenekleri sayesinde, özellikle karoten içerenler olmak üzere çeşitli kanser türlerini geliştirme riskini azaltma yeteneğini göstermiştir. Bilim adamları lutein, likopen ve zeaksantin, özellikle “umut verici kemoterapiler” olarak övdü.”
Kayısı ile Sağlıklı Tarifler
Kinoa, Kayısı ve Avokadolu Roka Salatası
Malzemeler:
1 bardak pişmiş kinoa
1 su bardağı nohut, süzülmüş, durulanmış
Birkaç büyük roka
1/4 su bardağı kuru kayısı
1 küçük avokado, kuşbaşı şeklinde doğranmış
1/4 su bardağı doğranmış, kızarmış macadamia fındığı
1/4 su bardağı doğranmış frenk soğanı
Deniz tuzu ve taze çekilmiş karabiber
Sos Malzemeleri:
1/4 su bardağı sızma zeytinyağı
1 diş kıyılmış sarımsak
1 orta boy limon suyu
1/2 çay kaşığı çiğ bal
2 çay kaşığı kimyon
1 tatlı kaşığı kıyılmış frenk soğanı
Bir tutam pul biber
1/4 çay kaşığı Himalaya tuzu
Taze çekilmiş karabiber
Hazırlama Prosedürü:
1 – Sos Hazırlığı: Zeytinyağı, sarımsak, limon, bal, kimyon, frenk soğanı, pul biber, tuz ve karabiberi çırpın.
2- Büyük bir kapta kinoa, nohut, roka, kuru kayısı ve birkaç tutam tuz ve karabiberi karıştırın. Hazırladığınız Sosu, 3/4’ünü çiseleyin ve geri kalanı bekletin. Tekrar Üzerine avokado, doğranmış macadamias ve frenk soğanı ekleyin. Kalan sozu çiseleyin. Ve lezzetli menümüz hazır.
Bu tarif dört kişiliktir.
Kayısı ilginç Gerçekler
Kayısı çekirdeklerinin kanser tedavisi için kullanımına dair bir tartışma var çünkü aktif bileşen olan B17 vitamini (laetril) insan bedeni için toksiktir. Bu maddeyi kayısı çekirdeklerinden izole eden biyokimyacı Dr. Ernst T. Krebs Jr. terapötik değerinden kendi üzerinde test edecek kadar emindi. Ayrıca, b17 vitamini yanında kayısı çekirdeği, tüketildikten sonra siyanür salabilen amigdalin de içerir. İnsan bedeni küçük miktarlarda siyanürü ortadan kaldırabilirken, daha büyük miktarlar ölümcül olabilen siyanür zehirlenmesine sebep olabilir.
Özet
Kayısı mutfakta mümkün olduğunca çok yönlüdür. Taze, çiğnenebilir ve lezzetli olduklarında biraz tatlıdırlar, hepsi meyve ve sebze Krallığı için eşsiz bir lezzet profili sağlar.
Kayısıların besleyici olarak sundukları da faydalıdır. Çalışmalar, antioksidan özelliklerinin sağlıklı cilt ve mukoza zarlarıyla ilişkili olduğunu, kanser riskini azalttığını ve enfeksiyonlarla mücadele ettiğini göstermiştir.
A ve c vitaminleri bolca bulunan kayısı ile birlikte, potasyum, karotenoid ve flavonoidler gibi lutein, beta kriptoksantin ve zeaksantin kalp hastalığı ve maküler dejenerasyon gibi yaşa bağlı zayıflıkları önlemeye yardımcı olabilir ve yardımcı olarak kalp atış hızınızı ve kan basıncınızı düzenler. Kolesterol seviyenizi normal aralıkta tutar.
Kayısıya aşina değilseniz, birkaç taze kayısı ile başlayın. Ayrıca, aşırı miktarda sağlığınıza zarar verebilecek fruktoz içerdikleri için onları ölçülü bir şekilde tüketmeyi unutmayın.
Meyveler hakkında daha fazla bilgi edinmek için “Faydalı Meyveler” isimli kategorimize göz atmanızı bekleriz. Ayrıca Elma hakkındaki yazımızı da inceleyebilirsiniz.
